Περί ρατσισμού, ΜΜΕ και αποπαθητικοποίησης του δέκτη

Η αφορμή…

Σήμερα 9 Νοεμβρίου είναι Διεθνής Ημέρα κατά του Φασισμού και Αντισημιτισμού σε ανάμνηση του πρώτου μαζικού πογκρόμ εναντίων των Εβραίων στη ναζιστική Γερμανία του 1938. Το συγκεκριμένο γεγονός είναι γνωστό ως η «Νύχτα των Κρυστάλλων» λόγω των οργανωμένων επιθέσεων των Ναζί στις ιδιοκτησίες των Εβραίων που είχε ως αποτέλεσμα να γεμίσουν οι δρόμοι με σπασμένα γυαλιά από τις βιτρίνες των καταστημάτων. Κατά τη νύχτα των κρυστάλλων, καταστράφηκαν συναγωγές, χιλιάδες εβραϊκά καταστήματα, ενώ δεκάδες χιλιάδες Εβραίοι συνελήφθησαν από τις Ναζιστικές αρχές. Θεωρείτε μάλιστα από αρκετούς ιστορικούς ως το έναυσμα για την δημιουργία των στρατοπέδων συγκέντρωσης και για το εβραϊκό Ολοκαύτωμα.

Πέραν από τα άτομα εβραϊκής καταγωγής, θύματα υπήρξαν επίσης άτομα με διανοητικά προβλήματα, ανάπηροι, ομοφυλόφιλοι, κομμουνιστές, συνδικαλιστές καθώς και κληρικοί. Είναι για αυτό το λόγο που η μέρα είναι παράλληλα αφιερωμένη στην ευρύτερη καταδίκη του ρατσισμού.

76 χρόνια μετά από το πρώτο μαζικό πογκρόμ υπάρχουν ακόμη σοβαρά κρούσματα ρατσιστικής βίας, ρατσιστικής συμπεριφοράς και γενικότερα ρατσιστικής αντίληψης της πραγματικότητας. Το χειρότερο είναι ότι τέτοιες αντιλήψεις, ιδιαίτερα εν καιρώ οικονομικής ύφεσης, τείνουν να ενσωματώνονται στη θεματολογία της δημόσιας συζήτησης και να αντιμετωπίζονται ως απλά «μια άλλη άποψη» ή ως φυσιολογικό. Παρατηρείται δηλαδή μια κοινωνική και ηθική νομιμοποίηση των ρατσιστικών προσεγγίσεων και αντιλήψεων.

Ρατσισμός και ΜΜΕ

Σημαντικό ρόλο στη διάδοση των αντιλήψεων αυτών διαδραματίζουν τα μέσα μαζικής επικοινωνίας, (ΜΜΕ) είτε ακούσια είτε εσκεμμένα… Τα ΜΜΕ προβάλλουν και άρα προτείνουν μια εικόνα της πραγματικότητας που ενδεχόμενος το κοινό να υιοθετεί και να αφομοιώνει. Μέρος αυτής της εικόνας είναι και ο «εγκληματίας αλλοδαπός», η «σπείρα Βούλγαρων διαρρηκτών», το «Ρουμάνικο κύκλωμα εμπορίας ναρκωτικών», οι «λαθρομετανάστες». 

Όπως καταδεικνύει η «Έρευνα για την προσέγγιση των ΜΜΕ στην Ευρώπη για θέματα που σχετίζονται με Υπηκόους Τρίτων Χωρών (ΥΤΧ) και την μετανάστευση» η οποία ολοκληρώθηκε τον Ιούνιο του 2014 με συντονίστρια την Δρ. Δήμητρα Μηλιώνη, υπάρχουν συχνές και σοβαρές παραβιάσεις του κώδικα δημοσιογραφικής δεοντολογίας από τα Κυπριακά ΜΜΕ. Συγκεκριμένα παρατηρούνται « παθογένειες στον Κυπριακό δημοσιογραφικό λόγο σχετικά με: (α) τη χρήση του όρου «λαθρομετανάστης» ή «παράνομος μετανάστης» β) την αναφορά της εθνικότητας των «δραστών» σε ειδήσεις του αστυνομικού δελτίου, (γ) την παραποίηση των γεγονότων στον τίτλο της είδησης και (δ) τη δραματοποίηση των γεγονότων με συγκεκριμένα λεκτικά σχήματα». Σύμφωνα πάντα με την ίδια έρευνα, ο δημοσιογραφικός αυτός λόγος έχει ως αποτέλεσμα το «στιγματισμό των ΥΤΧ ως παραβατών, τη «φυλετικοποίηση» της εγκληματικότητας και τη μεγέθυνση της απειλής δημιουργώντας την εντύπωση εκτεταμένης και οργανωμένης παραβατικής δράσης». 

Για μια ουσιαστική αυτορρύθμιση των ΜΜΕ

Τα ΜΜΕ όμως δεν είναι τερατουργήματα, είναι ανθρώπινες ή καλύτερα κοινωνικές κατασκευές που ανάλογα με τη χρήση τους μπορούν να συμβάλλουν θετικά στην προσπάθεια καταπολέμησης των ρατσιστικών αντιλήψεων αλλά και γενικότερα προς όφελος της ανεκτικότητας του σεβασμού της διαφορετικότητας, της Δημοκρατίας… Είναι μέσα σε αυτό το πλαίσιο που κάποιος εύλογα θα μπορούσε να διερωτηθεί γιατί η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας δεν κάνει πιο αισθητή την παρουσία της στη δημόσια σφαίρα της Κύπρου (πολλοί, ακόμη και δημοσιογράφοι, δεν γνωρίζουν καν την ύπαρξή της). Γιατί δηλαδή η συγκεκριμένη επιτροπή η οποία εξετάζει παράπονα για παραβάσεις του Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας δεν δημοσιοποιεί τις αποφάσεις τις πέρα από την επίσημη ιστοσελίδα της; Γιατί δεν κάνει χρήση μιας mailing liste ή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης για περισσότερη δημοσιοποίηση των αποφάσεων της αλλά και για την ενημέρωση των πολιτών ως προς την «ταυτότητα» των ΜΜΕ και των δημοσιογράφων που μας πληροφορούν…; 

Τρόποι απλοί και άμεσα υλοποιήσιμοι οι οποίοι θα μπορούσαν να ασκήσουν πίεση από τα κάτω στα ΜΜΕ, έτσι ώστε να πράττουν το αυτονόητο, να συμμορφώνονται δηλαδή με τις πρόνοιες του κώδικα δημοσιογραφικής δεοντολογίας.

 δημήτρης