Ο λόγος της Εκκλησίας ενάντια στα κοινωνικά δικαιώματα ;

Associations de Solidarité dans l'Ain

Την Τετάρτη 6 Μαρτίου 2013 εκδόθηκε Ανακοινωθέν από την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Κύπρου του οποίου το περιεχόμενο μεταδόθηκε από τα ΜΜΕ, σε ειδησιογραφικά δελτία και εφημερίδες. Οι δηλώσεις της Εκκλησίας αφορούν σε ένα κρίσιμο κοινωνικό ζήτημα για τις κοινωνίες του 21ου αιώνα: το νομοσχέδιο για την ελεύθερη συμβίωση των ατόμων. Παρουσιάζεται μια έντονα αποφατική τοποθέτηση της Εκκλησίας της Κύπρου, με την δικαιολογία ότι «οι νόμοι πρέπει να έχουν ως στόχο όχι απλώς τη ρύθμιση κοινωνικών διαφορών, ούτε και την ικανοποίηση των επιθυμιών των ανθρώπων, αλλά, κυρίως, τη διαπαιδαγώγησή τους. Πολύ περισσότερο δεν μπορούν οι νόμοι να ανάγουν μιαν εκτροπή σε κανόνα δικαίου». 

Η έκδοση αυτού του Ανακοινωθέντος της Εκκλησίας δεν θα μπορούσε να θεωρηθεί δημόσιο πρόβλημα, εάν οι δηλώσεις αυτές παρέμεναν ζήτημα της Εκκλησίας. Κανένα δεν εκπλήσσει η συντηρητική στάση της και η δέσμευση της στις παραδοσιακές αξίες. Σεβαστό. Όμως, οι δηλώσεις της Εκκλησίας αποτελούν σοβαρό πολιτικό και κοινωνικό ζήτημα από τη στιγμή που η έκθεση των απόψεων της μπορεί να πάρει τη μορφή ξεκάθαρης παρέμβασης για τη νομοθέτηση και εφαρμογή κοινωνικής πολιτικής. Γι’ αυτό το ζήτημα μας ζητείται να τοποθετηθούμε ως πολίτες της κυπριακής κοινωνίας. Μας ζητείται να προβληματιστούμε για τα πραγματικά διακυβεύματα μιας τέτοιας τοποθέτησης, πέραν κάθε αξιακού κόσμου και να δώσουμε κάποια κοινωνιολογικά επιχειρήματα. Αφού η θέση της Εκκλησίας εκφράζεται δημόσια – με τις ευλογίες των ΜΜΕ - τότε υπάρχει χώρος και για την αντιπαράθεση και άλλων θέσεων. 

Για την Εκκλησία «δεν είναι δυνατό να γίνει αποδεκτή η συμβίωση δύο ανθρώπων εκτός του μυστηρίου του γάμου». Ένα τέτοιο νομοσχέδιο όμως αποτελεί μια πρόοδο στο πεδίο της αναγνώρισης και νομικής κατοχύρωσης των κοινωνικών δικαιωμάτων της οικογένειας. Δεν εκφράζει απλώς μια άποψη, αλλά αποτελεί την πολιτική ανταπόκριση των κοινωνιών στις μεταβαλλόμενες μορφές της κοινωνικής ζωής. Από το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα, οι οικογενειακές δομές αλλάζουν και παίρνουν εναλλακτικές μορφές. Σε ηθικό επίπεδο, κάποιοι υποστηρίζουν αυτές τις μεταβολές, κάποιοι τις καταπολεμούν. Όμως αποτελούν σήμερα ένα δεδομένο, το οποίο η κοινωνική πολιτική, ως εργαλείο της κοινωνικής δικαιοσύνης, δεν μπορεί να αγνοήσει. Τα άτομα σήμερα παντρεύονται σε μεγαλύτερη ηλικία ή δεν παντρεύονται καθόλου, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν σχηματίζουν οικογένειες. Αντίθετα, η συμβίωση των ζευγαριών είναι σήμερα μια διαδομένη μορφή διαβίωσης, όπως και η τεκνοποίηση εκτός γάμου. Το ποσοστό των γάμων ανά 1000 κατοίκους στην Ευρώπη μειώνεται κατά 38%, από 7,9 το 1970 σε 4,9 το 2009 (EUROSTAT, Demography Report, 2010). Ενώ το ποσοστό συμβίωσης αγγίζει το 63% για τα άτομα μεταξύ 20-30 ετών και το 23% για τα άτομα 40-50 ετών στην Ένωση των 25 (EUROSTAT, Household structure in the EU, 2010). Tαυτόχρονα, το ποσοστό των γεννήσεων εκτός γάμου αντιπροσωπεύει το 2009 πάνω από 37% του συνόλου των γεννήσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Μάλιστα στην Κύπρο αυξάνεται από 0,2% το 1970 σε 11,7% το 2009 (EUROSTAT, Demography Report, 2010). 

Αυτά τα φαινόμενα περιγράφουν τις αλλαγές στην οικογενειακή μονάδα. Αποκαλύπτουν μια κοινωνική διαδικασία απο-θεσμοποίησης της σύμβασης γάμου – αλλά όχι της οικογένειας! – και δεν μπορούν να θεωρηθούν ως ... «εκτροπή». Η νομική αναγνώριση αυτών των εναλλακτικών μορφών συμβίωσης επιτρέπει σε αυτές τις οικογένειες να αποκτήσουν νομική υπόσταση και κοινωνικά δικαιώματα: παροχή βοηθημάτων σε άπορα ζευγάρια και οικογένειες, αναγνώριση της πατρότητας και της γονικής άδειας, επίδομα μητρότητας για μη-ασφαλισμένες ανύπαντρες γυναίκες. Αυτά τα κοινωνικά δικαιώματα όχι μόνο εξυπηρετούν τα συμφέροντα των οικογενειών και ενδυναμώνουν αυτό τον θεσμό, αλλά συμβάλλουν ταυτόχρονα και στην προώθηση των ίσων ευκαιριών μεταξύ ανδρών και γυναικών, καθώς και στον αγώνα για την καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού. Ιδιαίτερα σε περίοδο οικονομικής κρίσης, οι προσπάθειες φιλανθρωπίας και εθελοντικής βοήθειας, αν και χαιρετίζονται, δεν αρκούν και δεν μπορούν να αντικαταστήσουν ένα κοινωνικό σύστημα που αποκτήθηκε μέσα από πολλούς αγώνες και που αξίζει να αναπτύξουμε και να αναπροσαρμόσουμε. 

Συνεπώς, η πρόταση του νομοσχεδίου ελεύθερης συμβίωσης αποτελεί το προϊόν της ικανότητας αναστοχασμού της κοινωνίας και των πολιτικών της θεσμών στα πλαίσια των μεταβαλλόμενων κοινωνικών μορφών. Η Εκκλησία δηλώνει ότι «τέτοια νομοθετήματα αμβλύνουν τα ηθικά αισθητήρια των ανθρώπων και συμβάλλουν στη διάλυση της κοινωνίας». Εντούτοις, η ρητορική πάνω στην οποία στηρίζεται αυτή η δήλωση κάθε άλλο παρά υπέρ της κοινωνίας τοποθετείται.

ΣοφίαΣ